ارزیابی تنوع ژنتیکی جمعیت زنبور عسل ایرانی (Apis mellifera meda) در شمال‌غرب ایران با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره و خصوصیات مرفولوژیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان

2 دانش آموخته ی کارشناسی ارشد حشره شناسی کشاورزی گروه گیاهپزشکی دانشگاه زنجان

3 استاد پژوهشی بخش تحقیقات زنبور عسل مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور

چکیده

در مجموع، 3200 زنبور کارگر جوان از نظر مرفولوژیکی و 320 زنبور از لحاظ مولکولی بررسی شدند. مطالعه چهار جایگاه ریزماهواره­ای مهم زنبور عسل (A24, A28, A29, A113) نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل­ملاحظه­ای در بین جمعیت­های زنبور عسل شمال­غرب ایران وجود دارد و از نظر میانگین تعداد آلل به ازای هر جایگاه (25/3-75/5) و میانگین هتروزایگوسیتی مورد انتظار (445/0-701/0) دارای سطح بالایی از تنوع می‌باشند. همچنین، براساس نتایج تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA)، تنوع ژنتیکی درون جمعیتی 70 درصد و تنوع ژنتیکی بین جمعیتی 30 درصد برآورد گردید. علاوه بر آن، آنالیز آماری داده­های مرفولوژیکی با استفاده از تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) نشان داد که جمعیت زنبور عسل شمال­غرب ایران حداقل به سه گروه قابل تفکیک است. نظر به تنوع بالای ژنتیکی زنبور عسل شمال‌غرب ایران، ایجاد ایستگاه­های پرورش ملکه و اجرای برنامه­های اصلاح نژادی مختص توده زنبور عسل شمال­غرب کشور،  لازم و ضروری بنظر می‌رسد. همچنین با توجه به چندشکلی بالای نشانگرهای مورد مطالعه، این نشانگرها برای مطالعات بعدی از جمله برای نقشه­یابی صفات کمی (QTL mapping) و استفاده از آنها برای انتخاب به کمک نشانگر (MAS) و سایر مطالعات توصیه می­شود.

1-    اسدی، ن. ا.، خدرزاده، ص. و امیری­ نیا، س. 1387؛بررسی تعادل هاردی- وینبرگ و چندشکلی در جمعیت­های زنبور عسل شمال­غرب ایران با استفاده از آنالیز ریزماهواره. مجله دانش و پژوهش علوم دامی. شماره 2: 1- 6.
2-       حسین پور، س.، دولتی، ل. ع.، ملایی، م. و سپهری، ر. 1391؛ بررسی کارآیی چهار روش مختلف استخراج DNA از زنبور عسل. خلاصه مقالات سومین همایش ملی بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، 25 و 26 شهریور ماه 1391. مشهد. دانشگاه فردوسی مشهد.
3-       حلفی مسبوبی، ز.، روشنفکر، ه.­ ا.، تقی­بیگی نصیری، م. و بوجارپور، م.   1391؛ بررسی تنوع ژنتیکی زنبور عسل خوزستان با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره­ای. خلاصه مقالات سومین همایش ملی بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، 25 و 26 شهریور ماه 1391. مشهد. دانشگاه فردوسی مشهد.
4-       خدرزاده، ص. 1386؛ بررسی تنوع ژنتیکی و روابط فیلوژنتیکی جمعیت‌های زنبور عسل غرب ایران با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد علوم‌دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی رامین.
 
5-    دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، 1389؛ آمارنامه کشاورزی، جلد دوم.
6-       طهماسبی، غ. ح. 1375؛ بررسی مرفولوژیکی و بیوشیمیایی توده های زنبور عسل ایران. پایان نامه دکترای حشره­شناسی کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی.
7- Bourgeois, L., Sylvester, A., Danka, R. and Rinderer, T., 2008; Comparison of Italian microsatellite DNA diversity among commercial queen breeder stocks honey bees in the United States and Italy. Journal of Apicultural Research and Bee World, 47: 93-98.
8- De La Rua, P., Galian, J., Serrano, J. and Moritz, R. F. A., 2001; Genetic structure and distinctiveness of Apis mellifera L. populations from the Canary Islands. Molecular Ecology,10: 1733–1742.
9- De La Rua, P., Galian, J., Serrano, J. and Moritz, R. F. A., 2003; Genetic structure of Balearic honeybee populations based on microsatellite polymorphism. Genetic Selection Evolution, 35: 339–350.
10- Doyle, J. J. and Doyle, L. L., 1987; A rapid DNA isolation procedure for small quantities of fresh leaf tissue. Phytochemistry, 19: 11-15.
11- Estoup, A., Garnery, L., Solignac, M. and Cornuet, G. M., 1995; Microsatellite variation in honey bee (Apis mellifera L.) populations: hierarchical genetic structure and test of the infinite allele and stepwise mutation models. Genetics,140: 679-695.
12- Farhoud, H. J. and Kence, M., 2005; Morphometric and mtDNA analysis in honeybee populations (Apis mellifera L.) of north and northwest Iran. Proceedings of the Balkan scientific conference of biology in Plovdiv (Bulgaria) from 19th till 21st of May 2005, 2005, P: 594- 597.
13- Farshineh Adl, M. B., Gencer, H. V., Firatli, C and Bahreini, R., 2007; Morphometric characterization of Iranian (Apis mellifera meda), Central Anatolian (Apis mellifera anatoliaca) and Caucasian (Apis mellifera caucasica) honey bee populations. Journal of Apicultural Research and Bee World,46: 225-231.
14- Franck, P., Garnery, L., Loiseau, A., Oldroyd, B. P., Hepburn, H. R., Solignac, M., et al., 2001; Genetic diversity of the honeybee in Africa: microsatellite and mitochondrial data. Heredity,86: 420-430.
15- Garnery, L., Franck, P., Baudry, E., Vautrin, D., Cornuet, J. M. and Solignac, M., 1998; Genetic diversity of the west European honey bee (Apis mellifera mellifera and Apis mellifera iberica). II microsatellite loci. Genetic Selection Evolution, 30: 49-79.
16- Kandemir, I., Ozkan, A. and Moradi, M., 2004; A scientific note on allozyme variability in Persian honey bees (Apis mellifera meda) from the Elburz mountains in Iran. Apidologie, 35: 521–522
17-  Kence, M., Farhoud, H. J. and Tunca, R. I., 2009; Remove from marked records  morphometric and genetic variability of honey bee (Apis mellifera L.) populations from northern Iran. Journal of Apicultural Research, 48: 247-255.
18- Moradi, M. and Kandemir, I., 2004; Morphometric and allozyme variability in Persian bee population from the Alburz mountains, Iran. Iranian International  5: 151-166.
19-  Nei, M., 1978; Estimation of average heterozygosity and genetic distance from a small number of individuals. Genetics,89: 583–590.
20- Peakall, R. and Smouse, P. E., 2006; GENALEX 6: genetic analysis in Excel. Population genetic software for teaching and research. Molecular Ecology,6: 288-295.
21- Royan, M., Rahimi, G., Esmaeilkhanian, S. and Ansari, Z., 2007; A study on the genetic diversity of the Apis mellifera meda population in the south coast of the Caspian Sea using microsatellite markers. Journal of Apicultural Research and Bee World,46: 236-241.
22- Ruttner, F., 1988; Biogeography and taxonomy of honeybees. Berlin: Springer-Verlag.
23- Ruttner, F., Pourasghar, D., and Kauhausen, D., 1985; Die Honigbienen Des Iran. Apis mellifera meda skorikow, Die Persische Biene. Apidologie,16: 241-264.
24- Saitou, N., and Nei, M., 1987; The neighbor-joining method: a new method for reconstructing phylogenetic trees. Molecular Biology Evolution,4: 406-425.
25- SAS/ STAT, CATMOD procedure (SAS version 9.1). SAS Institute  Inc., Cary.
26- Segura, J. A. L., 2000; Highly polymorphic DNA markers in an Africanized honey bee population in Costarica. Genetics and Molecular Biology,23: 317-322.
27- SplitsTree ver 4.10, 2011; Available at:  http://www.splitstree.org
28-  SPSS (IBM SPSS Statistics) ver 20.0, 2008; SPSS Inc., Chicago, Ill.
29- Ting, J., Ling, Y., Min, L., Wen-bin, B. and Guo- hong, C., 2008; Study on genetic diversity of Apis cerana and Apis mellifera ligustica in China with microsatellite markers. Research Journal of Animal Sciences,2: 178-182.
30- Wei, S., 2001; Genetic variation and colony development of honey bee (Apis mellifera) in            Kenya. Journal of Apicultural Research,29: 131-142.