نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

2 کارشناسی ارشد، مهندسی صنایع گرایش مدیریت سیستم و بهره‌وری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

ارتقاء بهره‌وری در صنعت طیور به عنوان یکی از زیر بخش‌های مهم و اساسی بخش کشاورزی اهمیت ویژه‌ای دارد. مطالعه و مقایسه بهره‌وری عوامل تولید در استان‌های مختلف کشور، زمینه برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای ارتقاء بهره‌وری را فراهم می‌کند. در این مقاله، شاخص‌های مناسب اندازه‌گیری بهره‌وری جزئی (انرژی و مواد اولیه) و کل عوامل تولید مرغ گوشتی طی سال‌های 79-94 (شانزده سال) تعریف و اندازه‌گیری شده است. مقایسه استان‌های کشور با شانزده مقدار بهره‌وری دشوار است. برای غلبه بر آن از خاصیت کاهش بُعد رویکرد روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. به کمک روش تحلیل عاملی، داده‌های شاخص‌های بهره‌وری هر استان طی سال‌های مختلف در دو عامل خلاصه شده که در ‌آنها اثر زمان (سال‌ها) حذف شده است. رویکرد خوشه‌بندی، استان‌های کشور را از منظر تشابه مقادیر بهره‌وری دسته‌بندی می‌کند. نتایج نشان می‌دهد استان‌های بوشهر، زنجان، سیستان و بلوچستان و کلکیلویه‌وبویراحمد در استفاده بهره‌ورانه از منابع انرژی و استان بوشهر از جنبه استفاده بهتر از مواد اولیه نمونه‌های موفق هستند. در مجموع استان تهران بالاترین بهره‌وری استفاده از منابع تولید را دارد. در پایان نیز به ارزیابی کارایی استان‌های مختلف درون هرخوشه‌ با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

برادران، و. و ولیجانی، م. (1395). بررسی عوامل موثر بر ارتقاء بهره‌وری نیروی انسانی در سازمان امور مالیاتی کشور (مطالعه موردی اداره کل امور مالیاتی شرق تهران). پژوهشنامه مالیات. شماره 29 (مسلسل 77)، ص ص. 184-165.
پورکند، ش. و معتمد، م. (1390). تجزیه و تحلیل بهره‌وری عوامل تولید در صنعت طیور مرغ گوشتی «مطالعه موردی: استان گیلان». تحقیقات اقتصاد کشاورزی. دوره 3، شماره 4 (پیاپی 12)، ص ص. 116-99.
تهامی‌پور، م.، صالح، ا. و نعمتی، م. (1392). اندازه‌گیری و تجزیه رشد بهره‌وری کل عوامل تولید چغندرقند در ایران. مجله چغندرقنـد. دوره 29، شماره 1، ص ص. 127-113.
جهانگرد، ا.، طایی، ح. و نادری، م. (1391). تحلیل عوامل مؤثر بر بهره‌وری کل عوامل تولید در اقتصاد ایران (رویکرد بین بخشی). فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. شماره 63، ص ص. 85-51.
حاجی‌رحیمی، م. و کریمی، ا. (1388). تجزیه و تحلیل بهره وری عوامل تولید صنعت پرورش مرغ گوشتی در استان کردستان. اقتصاد کشاورزی و توسعه. دوره 17، شماره 66، ص ص. 17-1.
حکیمی‌پور، ن.، عوضعلی‌پور، م.ص. و قائمی، ذ. (1391). ارزیابی تغییرات بهره‌وری کل عوامل تولیدی صنایع بزرگ در استان‌های ایران با استفاده از شاخص مالم‌کوئیست. پژوهش‌های مدیریت عمومی. دوره 5، شماره 15، ص ص. 161-135.
سلامی، ح. و طلاچی لنگرودی، ح. (1381). اندازه گیری بهره وری در واحدهای بانکی (مطالعه موردی بانک کشاورزی). اقتصاد کشاورزی و توسعه. دوره 10، شماره 39، ص ص. 26-7.
سمندری گیگلو، س. (1393). اندازه‌گیری بهره‌وری کل عوامل تولید محصولات استراتژیک بخش کشاورزی منطقه مغان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه پیام نور استان البرز.
سه‌چوبی، ر.، یزدانی، ا.، حسینی یکانی، س. ع. و حیدری کمال‌آبادی، ر. (1394). بررسی بهره‌وری عوامل تولیدی و رقابتی در تولید گوشت مرغ (مطالعه موردی: مرغداری‌های شهرستان نیشابور). مجله تحقیقات دام و طیور. جلد 4، شماره 1، ص ص. 61-53.
سید مصطفوی، م. (1391). چالش‌های صنعت مرغداری ایران و راه‌کارهای مقابله با آن‌ها، گزارش راهبردی، مرکز تحقیقات استراتژیک.
شاه آبادی، ا.، پورجوان، ع. و علی‌پور، ا. (1391). بررسی تعیین‌کننده‌های قیمتی و غیرقیمتی بهره‌وری کل عوامل بخش کشاورزی ایران. فصلنامه توسعه و روستا. سال 15، شماره 4، ص ص. 22-1.
صدقی، ن. و صادقی، ا. (۱۳۹۳). اندازه‌گیری و تحلیل عوامل مؤثر بر بهره‌وری مطالعه موردی: مرغداری‌های استان خراسان رضوی، کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، حسابداری، مدیریت و علوم اجتماعی. ص ص. 9-1.
طالقانی، غ.، تنعمی، م.م.، فرهنگی، ع.ا. و زرین نگار، م.ج. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر افزایش بهره‏وری (مطالعه‎ی موردی: بانک سامان). مدیریت دولتی. دوره 3، شماره 7، ص ص. 130- 115.
فتوحی اردکانی، ا. (1381). کتاب آموزشی SPSS 10. چاپ اول، تهران: انتشارات شایگان.
کهنسال، م.ر.، حیات غیبی، ف. (1394). مقایسه‌ی اختلاف منطقه‌ای بهره‌وری عوامل واسطه در تولید بخش‌های مختلف اقتصادی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصاد. سال 15، شماره 1، ص ص. 184-159.
گرشاسبی، ع. و داداشی، ص. (1394). مقایسه کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی گندم در زراعت ایران با تأکید بر دوره زمانی 1379-88. اقتصاد کشاورزی و توسعه. دوره 23، شماره 90، ص ص. 96-75.
محمدی نژاد، ا. و یزدانی، س. (1388). بررسی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کل عوامل تولید صنعت پرورش مرغ گوشتی ایران برای سال‌های85-1369، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران. ص ص. 11-1.
مهرگان، م.ر. (1383). ارزیابی عملکرد سازمان ها: رویکرد کمی با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها. چاپ اول. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
نارویی، م. و مهرابی بشرآبادی، ح. (1394). بررسی تاثیر سیاست‌های حمایتی دولت بر بهره‌وری بخش کشاورزی در ایران (رهیافت داده های تابلویی). فصلنامه مجلس و راهبرد. دوره 22، شماره 83، ص ص. 122-101.
نصراله‌نیا، م.، مداحی، م.ا. و رحمانی‌زاده، ف. (1393). بررسی عملکرد بهره‌وری در رشد اقتصادی ایران و برخی کشورهای عضو سازمان بهره‌وری آسیایی. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی). دوره 7، شماره 23، ص ص. 123-109.
نوذری، ن، قادرزاده، ح. و میزایی، ک. (1392). بررسی ساختار هزینه‌های واحدهای پرورش مرغ گوشتی (مطالعه موردی شهرستان‌های سنندج و کامیاران(. دانش و پژوهش علوم دامی. جلد 13، ص ص. 98- 83.
Anderson, P. and N. Peterson, C.A. (1993). Procedure for Ranking Efficient Unit in Data Envelopment Analysis. Management Science. 39: 1261-1264.
Chen, Y. (2005). Measuring Super-Efficiency in DEA in the Presence of Infeasibility, European Journal of Operational Research. 161: 545-551.
Ismat, A.B., Buysse, J. Jahangir, A.M. and Van Huylenbroeck, G. (2009). An application of Data Envelopment Analysis (DEA) to Evaluate Economic Efficiency of Poultry Farms in Bangladesh. InternationalAssociation of Agricultural EconomistsConference. pp.16-22.
Sharma, S. (1996). Applied Multivariate Techniques, John Wiley & Sons Publication, USA.
Solís, D., Agar, J. J., and del Corral, J. (2015). IFQs and Total Factor Productivity Changes. The Case of the Gulf of Mexico Red Snapper Fishery. Marine Policy. 62: 347-357.
Tone, K.(2002). A Slack–Based Measure of Super–Efficiency in Data Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research., 143 (1): 4-32.
Zhang, S. (2015). Evaluating the Method of Total Factor Productivity Growth and Analysis of its Influencing Factors During the Economic Transitional Period in China. Journal of Cleaner Production, 107: 438-444.