بررسی عوامل موثر بر کاهش جمعیت گاو نژاد سیستانی و راهکارهای احیای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

2 گروه علوم دامی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

3 گروه علوم دامی، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

با توجه به آنکه در سال‌های اخیر جمعیت گاو سیستانی بنا به دلایل متعدد کاهش یافته است، لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی علل و عوامل کاهش جمعیت این نژاد و راهکارهای افزایش جمعیت و احیای مجدد آن به انجام رسید. به این منظور با استفاده از روش دلفی پرسش‌نامه‌ای تهیه شد که در آن 21 دلیل کاهش جمعیت و 18 راهکار افزایش جمعیت گاوهای سیستانی از منظر 190 نفر از پرورش‌دهندگان و کارشناسان مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات جمع آوری شده پس از ویرایش با استفاده از نرم افزار Minitab مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین با استفاده از آزمون ناپارامتری کروسکال-والیس پاسخ‌های دو گروه کارشناسان و بهره برداران با یکدیگر مقایسه شد. از نظر پرورش‌دهندگان، خشکسالی در سه دهه اخیر مهمترین عامل کاهش جمعیت گاو سیستانی است و از نظر هر دو گروه کم اهمیت‌ترین عامل موثر بر کاهش جمعیت، غیر اقتصادی بودن پرورش گاو سیستانی است. از نظر هر دو گروه، عوامل اقلیمی دارای بیشترین اهمیت در کاهش جمعیت گاو سیستانی هستند و تقریبا هیچ اختلاف نظری در این خصوص بین دو گروه مشاهده نشد (05/0 > P). از نظر پرورش‌دهندگان، حمایت اقتصادی از پرورش-دهندگان، مهمترین راهکار برای افزایش جمعیت گاو سیستانی است، در حالی‌که کارشناسان معتقدند مهمترین راهکار احیای تالاب هامون است. به‌طورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که با توجه به اقلیم متغیر و ناسازگار دشت سیستان، توجه به مسائل اقتصادی و حمایت از پرورش‌دهندگان می‌تواند تاحد زیادی مشکلات ناشی از شرایط نامساعد اقلیمی را در احیای مجدد جمعیت گاوسیستانی در منطقه جبران نماید.

کلیدواژه‌ها


آشتاب، ع. و شریف­زاده، م. 1396. آسیب­پذیری معیشت کشاورزان بر اثر پدیده خشکسالی: مورد مطالعه شهرستان هیرمند. شماره 13 ص­ص. 75-88.
اصغری لفمجانی، ص. و نادریان­فر، م. 1394. آسیب­پذیری سکونت­گاه­های روستایی از ماسه­های روان بستر خشک تالاب بین­المللی هامون در شهرستان هیرمند. نشریه تحلیل فضای مخاطرات محیطی. شماره 2 ص­ص. ۱۷-30.
بارانی، ن.، اسکندری، آ.، کرمی، آ. و اسکندری، ج.  1395. نقش تسهیلات بانکی بر وضعیت اقتصادی کشاورزان شهرستان نیمروز. مطالعات منابع طبیعی، محیط زیست و کشاورزی. شماره 6. ص­ص 9-15.
باقری، م.، زیبایی، م. و اسماعیلی، ع. 1391. ارزیابی بلندمدت استراتژی­های مدیریت دام در شرایط خشکسالی (مطالعه موردی عشایر استان فارس). تحقیقات اقتصاد کشاورزی. شماره  4 ص­ص. 113-142.
پیری، ح. و انصاری، ح. 1392. بررسی خشکسالی دشت سیستان و تاثیر آن بر تالاب بین­المللی هامون. فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب. شماره 15 ص­ص. 63-74.
جان­پرور، م.، صالح­آبادی، ر. و زرگری، م. 1396. پیامدهای بحران مهاجرت ناشی از خشکسالی­های کوتاه­مدت در استان سیستان و بلوچستان. جغرافیا. شماره 52 ص­ص.  184-199.
جهان­تیغ، م. 1393. مقایسه میزان تولید علوفه Aeluropus lagopides در تالاب هامون در زمان خشکسالی و پرآبی. فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب. شماره ۷۳ ص­ص. 22-82.
حسین­زاد، ج.، اصفهانی، س. ج. و دشتی، ق. 1388. بررسی تاثیر سیاست­های حمایتی دولت بر تولید محصولات کشاورزی (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی). مجله دانش کشاورزی پایدار. شماره 19 ص­ص. 35-47.
دهمرده، م. و شهرکی، ج. 1394. ارزیابی اقتصادی خسارات ناشی از خشکی تالاب هامون بر اکوسیستم گیاهی و جانوری تالاب. تحقیقات اقتصاد کشاورزی. شماره ۷ ص­ص. 21-38.
رضایی، غ.ر.، کاظم نژاد، م. صادق زاده مهارلویی، م. و بلوری، ا. 1397. بررسی اثار استاندارد حسابداری فعالیت کشاورزی ایران بر ویژگی­های کیفی داده­های ارائه شده در شرکت­های کشاورزی و دامپروری. تحقیقات اقتصاد کشاورزی. شماره 10ص­ص. 171-186.
زیاری، ک.، اسدی، ر. و صادقی، م. 1392. تحلیل، مدل­سازی و پیش­بینی نقش اشتغال در مهاجرت­های منطقه­ای. نمونه: استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی. شماره 44 ص­ص. 1-18. 
سلطانی، ج. و کرباسی، ع. ر. 1381. نقش اجرایی رژیم حقوقی رودخانه هیرمند در تعدیل خشکسالی سیستان. اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره ۳۸ ص­ص. 155-184.
شریفی­نیا، ز. و مهدوی حاجیلویی، م. 1390. نقش فقر اجتماعی و اقتصاد روستایی بر تخریب محیط زیست (مطالعه موردی: مرتع ممیزی شده شوررود، بخش شیب­آب شهرستان زابل). پژوهش­های جغرافیای انسانی. شماره ۷6 ص­ص. 67-84.
فاضلی، م. و محمدی پارسا، م. ج. 1393. ارزیابی تاثیرات اجتماعی اجرای طرح خروج دام از جنگل. مطالعه موردی: مهاجران روستای ینقاق از توابع شهرستان گالیش در استان گلستان. پژوهش های روستایی. شماره 5 ص­ص. 517-540.
کرباسی، ع. و کاتب، م. 1390. بررسی اقتصادی روابط بین زیربخش­های زراعت و دام در استان فارس. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. شماره 25ص­ص. 38-45.
ملاشاهی، غ. ع.، شاپور، ظ. و پیش­بهار، ا. 1394. تعیین میزان موفقیت بنگاه­های اقتصادی زودبازده بخش کشاورزی در روستاهای شهر زابل. اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 91 ص­ص. 49-73.
ملکی، س. سفاریان، ع.، سلطانی کوپائی، س.، پورمنافی، س. و شیخ­الاسلام، ف. 1397. تحلیل الگوی تغییرات آبی تالاب هامون در دوره آبگیری سالانه و تغییرات کاربری و پوشش اراضی منطقه. تحقیقات منابع اب ایران. شماره 14ص­ص. 216-225.
میرلطفی، م. ر. و خسروی، م. ع. 1393. بررسی مشارکت اجتماعی-اقتصادی شاغلان اداری ماندگار در روستاهای شهرستان هامون. پژوهش­های روستایی. شماره 5 ص­ص. 565-588.
میرلطفی، م. ر.، بندانی، م.، شهرکی، س. و بردبار گلوی، ه. 1394. بررسی تاثیر روانی مهاجرت بر ناپایداری اجتماعی-اقتصادی مناطق روستایی: مطالعه موردی منطقه سیستان. فصلنامه روستا و توسعه. شماره 18 ص­ص. 47-64.
نبی زاده­، ن.، شمس، ع. و شعبانعلی فمی، ح. 1396. عوامل تاثیرگذار بر مشارکت زنان روستایی در فعالیت­های دام­پروری (مورد مطالعه: شهرستان چاراویماق). 1396. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. شماره 48 ص­ص. 149-163.
هادیان، ا. و سحرخیز، ع. 1385. تعیین سهم اقتصادی زنان روستایی در فعالیت­های امور دام (مورد مطالعه شهرستان جهرم). مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی). شماره 21ص­ص. 21-39.
Fabbri, M.C., Goncalves de Rezende, M.P., Dadousis, C., Biffani, S., Negrini, R., Souza Carneiro, P.L., and Bozzi, R. (2019). Population Structure and Genetic Diversity of Italian Beef Breeds as a Tool for Planning Conservation and Selection Strategies. Animals : an open access journal from MDPI 9.
Hiemstra, S.J. (2006). Does animal breeding and conservation need new regulations for the exchange and use of genetic material? Journal of animal breeding and genetics = Zeitschrift fur Tierzuchtung und Zuchtungsbiologie 123, 353.
Hoffmann, I. (2010). Climate change and the characterization, breeding and conservation of animal genetic resources. Animal genetics 41 Suppl 1, 32-46.
Lopes, C.M., and de Freitas, T.R. (2012). Human impact in naturally patched small populations: genetic structure and conservation of the burrowing rodent, tuco-tuco (Ctenomys lami). The Journal of heredity 103, 672-681.